SƏFİLLƏR

Dahi odur ki, xalqın ona ehtiyacı var.

                                                                                                                                                                                 (Victor Huqo)   

Bu dəfə dahi Fransız yazıçısı Victio Hüqunun “Səfillər” indən yazmaq qərarına gəldim. Burada hadisələr XIX əsrin 30- cu illərindən gedir. Fransada baş verən hadisələrin şahidi olan yazıçı özü demişkən “Tarixə düşmyən həqiqətlər”i özü tarixə salımağı bacarır.
Yazıçı bütün şahidi oduqları və dövründə yaşadığı olayları Jan Valjanın obrazında təzahürə verir.  Bu kitab əslində Jan Valjanın həyatından getmir, burda baş verənləri yazıçı özünün səfalət içində batan cəmiyyətə qarşı bir etiraz formasında bildirir.  Burada səfalətə sörüklənən, haqqı- nahaqqı bəlli olmayan  cəmiyyətdə Jan Valjan müsbət qəhrəman kimi göstərilib. Baxmayaraq ki, oda məhbəs həyatın yaşayıb, azadlığa çıxıb. Bununla belə o da təqib olunur. Onun günahı isə belə cəmiyətdə günahsız, bir azda vicdanlı olmasıdır. Valjanın müsbət cəhətlərindən biri də ədalətsizliyə, şərə- böhtana və nəhayət səfalətə batmış günahsız insanları ucu- bucağı görünməyən uçurumdan xilas etməkdir. O dövürdə yaşayanlar yalnız pullular, yaltaqlar və fırıldaqçilardır. Əgər pulsuzsansa, demek yoxsan. Sənə o mühütdə yer yoxdur. Ləyaqət, vicdanın və savadın olsada yene “aşağılardasan”. 

Əsərdə göstərilən qəhrəmanlardan biridə yeganə qız övladını yedizdirmək üçün çarəsizlikdə “pis yola” düşmək astanasında qalan anadır. Buna baxmayaraq o öz övladı üçün ağzında olan iki ədəd qızıl dişi çıxartıb satmışdır. Buda o cəmiyyətdə yaşamaq üçün çox cüzi bir məbləğdir. Ana öz qızı- Kozettanı bir varlının evinə qulluqşu kimi göndərib, özü Parisin küçələrində özünə “iş axtarır” . Xoşbəxtlikdən o Jan Valjana rast gəlir. Jan Valjan qadını səfalətdən qurtarır. Ona Kozettasını tapmağa kömək edir. O bu işin öhdəsindən laiyqlə gəlir. o da buna uzuc başa gəlmir. O kimsəsiz “fahişə” qadını ali, kübar cəmiyyətdən qaçırması, eyni zamanda Kozettanı varlı Mersenin evindən apardığı üçün o dövürün qanunları ilə Valjan üçün həbs qərarı çixarılır.

Əsərdə tüfeyli həyat sürən yeniyetmələr, çürüməyə məhkum olunmuş gənclik Hüqunun ən öndə duran problemlərindən olub. O bu vəziyyəti Qavroş timsalında canlandırıb. Qavroş öz tüfeyli dostları ilə haqsızlıqlara qarşı mübarizə aparır. O,  varlılardan ələ keçirdiklərini xəstə və zəif dostları arasında bölüşdürür. Qavroş xəstəlikdən ayağa qalxa bilməyən qadını gətirib öz komasında bəsləyir. Bütün bu haqsızlıqları göz ününə gətirən Qavroş bir inqilabşı kimi xalqı üsyana mübarizəyə səsləyir. O buna da nail olur. Amma bu üsyan Qavroşun faciəvi şəkildə ölümündən sonar qalib gəlir.

Hüqunun burada gostərdiyi bir məsələ isə inqilabdan sonar pulun hesabına “yüksələn” şəxsiyyətlərin çevrilişdən sonrakı düşüdüyü gülünc vəziyyət, ikiüzlülik xüsusilə qeyd olunur. Artıq bundan sonar onların səfaləti başlayır.